برجام در خط انتها؛ پشت پرده چه خبر است؟ - سرگرمی های محبوب

به گزارش سرگرمی های محبوب، خبرنگاران- دولت آمریکا طرحی دو مرحله ای برای تمدید تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران تهیه نموده که اروپایی ها و سایر اعضای برجام را در موقعیت دشواری قرار خواهد داد. اروپایی ها گزینه های بسیار محدودی درباره این طرح دارند که همه آن ها تبعات مهمی خواهند داشت.

به گزارش سرگرمی های محبوب، تقریبا شش ماه دیگر، یعنی در 22 اکتبر (یکم آبان)، موعد برطرف تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران بر اساس مفاد برجام فرا می رسد. آمریکا از ماه ها پیش با تمدید این تحریم ها مخالفت نموده بود و حالا طرح دو مرحله ای و جدیدی برای جلوگیری از تمدید این تحریم ها تدوین نموده که بر اساس آن، سایر اعضای برجام مجبور می شوند برجام را نقض نمایند و اگر برجام را نقض ننمایند این توافق کاملا از بین خواهد رفت.

اجرای طرح دو مرحله ای آمریکا برای جلوگیری از لغو تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران شروع شده است. در مرحله اول، وزارت خارجه آمریکا پیش نویش قطعنامه جدیدی در این زمینه تهیه نموده و آن را به کشور های اروپایی عضو برجام و همچنین سعودی ها و اماراتی داده است. این قطعنامه که به چین و روسیه داده نشده، خواهان تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران است. برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران، برای اجرای این طرح به نیویورک و پاریس سفر هایی داشته، ولی نتایج سفر های وی هنوز اعلام نشده است.

روزنامه نیوریورک تایمز که جزئیات طرح دو مرحله ای وزارت خارجه آمریکا را منتشر نموده، نوشته است آمریکا پیش بینی می نماید که روسیه قطعنامه آمریکا در مورد تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران را وتو کند. به همین دلیل، آمریکا برای جلوگیری از تمدید تحریم های مزبور، به یاری وکلای وزارت خارجه، یک استدلال حقوقی آماده نموده که بر اساس آن، آمریکا می تواند ادعا کند که هنوز عضو برجام است ولذا می تواند از سازوکار موسوم به مکانیسم ماشه استفاده کند. فعال سازی این مکانیسم، برجام را کاملا از بین خواهد برد.

بیشتر بخوانید:

سمت و سوی مناسبات ایران و آمریکا در سال 1399

سه گزینه اروپا در برجام

وزارت خارجه ایران، طرح جدید آمریکا را متوهمانه توصیف کرد و آن را غیرعملی دانست. روز سه شنبه، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در تماسی تلفنی با همتای روسی اش، سرگئی لاوروف، طرح برجامی آمریکا را مورد آنالیز قرار داد. در همین زمینه، وزارت خارجه ایران طی بیانیه ای نوشت که ظریف و لاوروف، در مورد طرح متوهمانه تازه آمریکا در مورد برجام رایزنی و آن را مردود و غیر عملی ارزیابی کردند.

محاسباتی فراتر از تسلیحات

طبق مفاد برجام، تحریم های تسلیحاتی یکباره برطرف نخواهند. در مرحله اول که در ماه اکتبر فرامی رسد، ابتدا تحریم ها بر تسلیحات کوچک و متعارف برطرف می گردد و سپس سه سال دیگر، نوبت تحریم های موشکی می رسد. پس چرا آمریکا اینقدر مسئله تحریم های تسلحاتی را عظیم می نماید؟ مگر قرار است بعد از اکتبر چه تسلیحات برهم زننده توازن و مرگباری به ایران فروخته گردد؟

دولت آمریکا می گوید از فروش تسلیحات ایرانی به گروه هایی در منطقه که آن ها را تروریست می خواند، نگران است و در نتیجه، نمی خواهد با برطرف تحریم های تسلیحاتی سازمان ملل، به فروش این سلاح ها یاری کند. اما این نگرانی، نمی تواند پشت پرده اشتیاق کاخ سفید برای نابود کردن برجام را کاملا تبیین کند.

زمانی که آمریکا به طور یکجانبه از برجام خارج شد و تمام تحریم های اش را مجددا علیه ایران برقرار کرد، بسیاری از ناظران درباره فروپاشی برجام هشدار دادند. اما به رغم همه فشار های سنگین مالی آمریکا علیه ایران برجام زنده ماند و درخواست های مکرر کاخ سفید برای مذاکره با ایران بر سر یک توافق جدید به جایی نرسید. ایران، بار ها بیان کرد که مذاکره مجدد با آمریکا، منوط به بازگشت کاخ سفید به برجام است. از این رو، حالا به نظر می رسد دولت آمریکا برجام را مانعی بر سر راه مذاکره مجدد با ایران می بیند و در نتیجه، می خواهد با نابود کردن برجام، راه مذاکره را هموار کند. مقامات آمریکا در مصاحبه با نیویورک تایمز، این تحلیل را تایید کردند. این روزنامه از قول بسیاری از مقامات بلندپایه دولت ترامپ، ادعا کرد که فقط با نابود کردن برجام، سران ایران به مذاکره بر سر یک توافق کاملا جدید که طبق میل ترامپ باشد، وادار خواهند شد. به همین دلیل، آمریکا دنبال این است که هیچ بهانه ای برای حفظ برجام برای ایران باقی نگذارد.

اما، علاوه بر مذاکره، دولت آمریکا ممکن است دلیل دیگری برای نابود کردن برجام داشته باشد. موعد برطرف تحریم های تسلیحاتی ایران روز 22 اکتبر (یکم آبان) فراخواهد رسید. 12 روز بعد، یعنی در سوم نوامبر (13 آبان) انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار خواهد شد. رقیب اصلی دونالد ترامپ در این انتخابات، جو بایدن است، یعنی همان کسی که به عنوان معاون باراک اوباما، در امضای برجام نقش مهمی ایفا کرد و در صورت پیروزی در انتخابات سوم نوامبر، ممکن است به برجام بازگردد. خصوصا که دمکرات ها در جریان تبلیغات انتخاباتی به صراحت از بازگشت به برجام سخن گفته بودند.

این احتمال وجود دارد که مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، از امکان پیروزی بایدن نگران است و می خواهد در آستانه انتخابات از فروپاشی کامل برجام اطمینان یابد. پمپئو ممکن است به این ارزیابی رسیده باشد که فعال سازی مکانیسم ماشه و نابود کردن برجام در آخرین روز های دوره اول ریاست جمهوری ترامپ منافعی دارد؛ از جمله اینکه، اگر ترامپ پیروز شد، می تواند بدون نگرانی از ملاحظات انتخاباتی، به پرونده ایران بپردازد و برای یک توافق جدید کوشش کند. اگر بایدن پیروز شد، برجام دیگر سرانجام یافته و امکان بازگشت دمکرات ها به آن (اگر غیرممکن نباشد) بسیار سخت خواهد بود.

مقامات آمریکایی ادعا می نمایند فقط با نابود کردن برجام می توان ایران را به مذاکره بر سر یک توافق جدید وادار کرد.

دوراهی اروپا

در چنین شرایطی چه کاری از اروپا ساخته است؟ اگر محاسبات فوق درست باشند، اروپا نمی تواند کار خاصی برای نجات برجام انجام دهد. اما اگر این محاسبات درست نباشد، شاید اروپایی ها بتوانند کاری برای نجات برجام نمایند. هر چند که پیروزیت آن ها در این زمینه بسیار بعید است.

اروپایی ها در مقابل طرح جدید پمپئو دو گزینه دارند که هرکدام از آن ها بدتر از دیگری است. اگر با هدف جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه، با تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران موافقت نمایند، برجام را به شکل فاحشی نقض خواهند کرد؛ و این با ادعای اروپایی ها مبنی بر اینکه آن ها کاملا به تعهدات برجامی شان پایبند بوده اند، به شدت ناسازگار خواهد بود. اما اگر اروپایی ها با برطرف تحریم های تسلیحاتی ایران موافقت نمایند، در این حالت، آمریکا با ادعای اینکه هنوز عضو برجام است، مکانیسم ماشه را فعال خواهد نمود و کل برجام را از بین خواهد برد.

اروپایی ها کدام گزینه را انتخاب خواهند کرد؟ هنوز هیچ کس نمی داند. ظاهرا الآن حتی اروپایی ها هم نمی دانند با این شرایط بغرنج چه نمایند. برایان هوک به پاریس رفته است. احتمالا در این سفر، اروپایی ها با هوک گزینه های فوق را آنالیز نموده اند. با این حال، آن ها گزینه سومی هم دارند که احتمال پیروزیت کمی دارد؛ اروپایی ها ممکن است آمریکا را تا روز 22 اکتبر به حفظ شرایط فعلی مجاب نمایند و همزمان برای کاهش تنش ها، مجددا بین ایران و آمریکا وساطت نمایند.

به هر حال، صرفنظر از اینکه اروپایی ها کدام گزینه را انتخاب نمایند، شرایط فعلی میان ایران و غرب در حال تغییر است. در چهار سال گذشته، تنش ها میان ایران و آمریکا بین سطوح مختلف سیاسی و نظامی در نوسان بود. اما هیچ وقت از کنترل خارج نشد. با وجود همه این تنش ها، برجام زنده ماند. اما در آستانه انتخابات آمریکا ممکن است این شرایط تغییر کند و دیگر برجام نباشد.

گزینه های سایر اعضای برجام برای نجات این توافق محدود تر شده اند.

چین و روسیه

در این میان، باید به دو عضو دیگر برجام که در ماه های آینده مجددا درگیر مناقشات ایران و آمریکا خواهند شد، اشاره نمود: روسیه و چین. آمریکا پیش بینی می نماید که روسیه قطعنامه تمدید تحریم های ایران را وتو کند و چین نیز، به طور علنی یا غیرعلنی، با طرح پمپئو مخالفت خواهد نمود. وندی شرمن، از مذاکره نمایندگان اصلی آمریکا در برجام، گفته است که روسیه و چین، هرگز نمی خواستند علیه تسلیحات متعارف ایران تحریمی اعمال گردد و فقط با اعمال این تحریم ها به مدت محدود موافقت کردند.

روسیه به احتمال زیاد قطعنامه تمدید تحریم های تسلیحاتی را وتو خواهد نمود، مگر اینکه ایران برای دفع یک ضرر عظیمتر (فعال سازی مکانیسم ماشه) از آن بخواهد که وتو نکند که البته این بعید است. اما روسیه و چین هم، مانند اروپا، گزینه های محدودی برای نجات برجام دارند. اگر روسیه، قطعنامه آمریکا را وتو کند، در واقع خودش راه را برای فعال سازی مکانیسم ماشه توسط آمریکا هموار خواهد نمود.

در حال حاضر، روسیه استدلال می نماید که آمریکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را ندارد، چون از برجام خارج شده است. روز دوشنبه، ریچارد گولدبرگ، که سابقا مسئول کرسی ایران در شورای امنیت ملی آمریکا بود، در توئیتی نوشت: قطعنامه الزام آور شورای امنیت سازمان ملل متحد (قطعنامه 2231) آمریکا را از لحاظ امکان استفاده از مکانیسم ماشه جزو مشارکت نمایندگان دائمی برجام به حساب می آورد. به من نشان بدهید کجای قطعنامه 2231 آمده که این تعریف، بعد از توقف مشارکت یکی از طرف ها در این توافق سیاسی تغییر پیدا می نماید.

میخائیل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان های بین المللی در وین، در پاسخ به ادعای گولدبرگ نوشت: قطعنامه 2231 به این موضوع اشاره ننموده، چون این مسئله، ناگفته پیدا است. کشوری که رسماً به مشارکت اش در توافق هسته ای سرانجام داده، نمی تواند جزو طرف های مشارکت نماینده در آن باقی بماند. بند 10 قطعنامه تحت تأثیر تصمیم خود شما برای خروج {از برجام} نهاده شد.

دولت آمریکا ظاهرا متن مبهم قطعنامه 2231 را به یاری وکلای وزارت خارجه، به نفع خود تفسیر نموده و استدلال حقوقی مفصلی برای استفاده از مکانیسم ماشه تهیه نموده است. مخالفت روسیه و سایر اعضای برجام ممکن است به جایی نرسد. وندی شرمن، که خواهان مخالفت با طرح پمپئو شده است، گفته مخالفت ها با این طرح، به این معنا نیست که این طرح پیروز نخواهد شد.

به هر حال، برجام وارد مرحله خطرناکی شده که ممکن است از آن جان سالم به در نخواهد برد. اما چنانچه آمریکا با فعال سازی مکانیسم ماشه، برجام را نابود کند، چین و روسیه حداقل می توانند تقصیر فروپاشی نهایی این توافق را بار دیگر به گردن آمریکا بیندازند.